Je hoeft niet bang te zijn (wel alert) - deel I
Hoe gaan vrouwen om met ouder worden en de angst die daar vaak bij komt kijken? En wat voor rol speelt de maatschappij hierin? Voor haar afstudeerproject aan de Willem de Kooning Academie in Rotterdam deed illustrator Lot Bordeaux onderzoek naar het gebrek aan representatie van oudere vrouwen in de (witte), westerse beeldcultuur. Haar zoektocht resulteerde in Je hoeft niet bang te zijn (wel alert), een prachtige serie van negen portretten van vrouwen boven de vijftig. Zoals elke vrouw anders is, verschilt de stijl van portret tot portret. Lilith heeft de eer om drie van Lot’s werken inclusief interviews te delen in een drieluik. Vandaag het eerste deel: Mylène.
Mylène – 53
Mylène woont ze samen met haar partner en combineert haar werk als professioneel fotograaf met een parttime baan.
“Het is zeker nog leuk na de vijftig!” Ze is stellig. “Vlak voor ik 50 werd dacht ik: wat je veel ziet is dat vrouwen zich terugtrekken en in een rol vervallen. En ik dacht: NEE ik ga mij juist laten zien… ook al heb ik opvliegers.” Heeft ze dan echt nergens last van? “Ik voel dat mijn lijf meer tijd nodig heeft om te herstellen, maar voel me nog steeds ‘mezelf’. Ik kende mijn lijf altijd heel goed. En ineens kom je in de overgang en dan denk ik wtf is dit? Ik zeg wel eens: ‘tis een soort omgekeerde puberteit, dat je je lijf niet meer herkend. Daar wordt weinig over gepraat, het wordt weggewuifd. Je gaat een andere fase in… maar ja dat is het leven. Het is de kunst van het meebewegen. En dat gaat soms makkelijker soms moeilijker. Maar als ik op mijn werk iemand te woord sta en ik krijg zo’n hoofd… dat is gewoon niet fijn. Waar zijn de wijze vrouwen die ik daar iets over kan vragen?” Ze kijkt met respect naar haar moeder, die nog altijd zelfredzaam is. “… die heeft echt een versleten lijf. Daar ben ik nog niet. Op die leeftijd heb je denk ik ook een ander verhaal met betrekking tot ouder worden.” De esthetische factor van het uiterlijk verval is iets waar ze mee om lijkt te kunnen gaan. “Mijn kritische blik maakt het lastig, ik zie ieder rimpeltje. Maar het houd me ook niet heel erg bezig. Ik vind het verschrikkelijk gebotoxte vrouwen, verval ga je niet tegen. Ik kan me niet voorstellen dat ik iets uit esthetische redenen zou laten doen. Het confronterende heeft ook niet zo zeer met schoonheid te maken, meer met het vergankelijke.” En zo komen we te spreken over de dood en de minimale rol die deze in onze westerse cultuur lijkt te mogen innemen. “Het ouder worden en de dood lijkt zo weg gegumd. Ik heb een mensenschedel aangeschaft, in het begin best eng maar dat ging er later van af, juist omdat je het in huis haalt. Ik ga er respectvol mee om, stop er geen rozen in of iets dergelijks. Vroeger was de dood volgens mij meer geïntegreerd in cultuur, knekelhuizen waar schedels zichtbaar waren en zo.” Aan haar vaders kant heeft Mylène familie van Indonesische afkomst. De oudere vrouwen uit die tak hebben een heel positieve rol in haar leven gespeeld met als grote inspiratiebron haar Javaanse betovergrootmoeder. “Daar was veel om te doen. Zij was getrouwd met meneer Simon, en die hield er nog een vrouw op na. Maar als ik haar zie denk ik: wijze vrouw. Ik voel een legaat naar haar.” Binnen de Indische gemeenschap heerst schaamte met betrekking tot afkomst vertelt ze. “We stammen zogenaamd allemaal van sultans af. Ik wil van die schaamte af. Ik ben trots op deze vrouw, ze heeft mijn overgrootmoeder op de wereld gebracht en dat was een hele stoere vrouw, die mijn oma en haar zusters ongelofelijk veel kracht heeft meegegeven.” Haar oma heeft ze helaas niet bewust mee mogen maken, maar diens broers en zussen wel. “…die hielden mijn oma in leven met herinneringen. Oudtantes, krachtige vrouwen. Dat waren belangrijke mensen voor mij aan wie ik vragen kon stellen. Liefdevol… ze zagen mij.” Mylène concludeert dat contact tussen generaties belangrijk is, en dat aan beide kanten kennis zit. Al doet ze vooral haar eigen ding, het onderwerp van mijn project is wel degelijk iets waar ze het belang van inziet. Ook zij herkent een gebrek aan diverse representaties van haar vrouwelijke leeftijdgenoten. “…er is een blad voor 50+…Dan denk ik: wat?! Daar hoor ik helemaal niet bij!” Ze mist het sisterhood gevoel onder vrouwen. “We krijgen [als vrouw] genoeg te verduren, dus probeer niet te veel mee te gaan met de negatieve tendensen en te blijven staan voor wie je bent als individu maar ook als groep.”
Mylène’s tip is een advies: luister naar dat lijf en stel vragen!
Over het portret: Mylène stuurde een selfie die al behoorlijk voorzien was van een artistieke visie. Voor mij was hier de uitdaging: wat kan ik hier nog aan toevoegen? Mijn ingreep zou rigoureuzer moeten zijn dan bij de andere selfies, anders zou het slechts een ‘slap aftreksel’ worden van een reeds sterk beeld. Daarom heb ik er voor gekozen zo veel mogelijk weg te laten en te werken in zwart wit. Het is een combinatie van inkt en digitale bewerking.
English
Mylène – 53
Mylène lives together with her life partner and combines her work as professional photographer with a part-time job.
“Life after fifty is definitely still fun!” She states firmly. “Just before I turned fifty I thought: you often see women withdraw and take on a certain role. And I said to myself: NO I am going to show more of me. Even though I have hot flashes.” Is she indeed unaffected? “I do feel my body needs more time to recover, but I still feel like ‘myself’. I have always known this body very well. An then suddenly there is menopause and I thought wtf is this? I sometimes say: it’s like a reversed puberty, that you do not recognize your own body anymore. There is little conversation about it, and often being dismissed as a subject. You are entering a different phase, but that’s life. The art of going with the flow. And sometimes it is easier said than done. But at work, when I have to interact with other people and suddenly my face turns all red, that’s not so awesome. Where are the Crones who I can ask questions about that?” She thinks highly of her mother, who is still self-sufficient. “She really has an old body. I am not at that point yet. At that age you might have a different story when it comes to getting older.”
The aesthetic aspect of physical decline is something she seems able to handle fine. “My critical eye makes it difficult though, I see every wrinkle. But it doesn’t bother me very much. I find it dreadful, women with Botox, you can’t stop the decline. I cannot imagine myself having something done for purely aesthetic reasons. The fact that it is so confronting has little do with beauty, more with transience.”
We get to the subject of death and the insignificant part it seems to place in our western culture. “The aging process and death seem to be erased. I’ve purchased a human skull, pretty daunting in the beginning but that went away with time, and this is because you bring it inside your house. I handle it with respect, I wouldn’t put roses or anything in it. Death used to be more interwoven with culture I believe, charnel houses where you could see skulls and such. On her fathers side Mylène’s family is from Indonesian descent. The older women from that side have played a very positive role in her life with her Javanese great-great-grandmother at the center as an inspirational source. “There was much ado about the matter. She was married to sir Simon, who had another wife besides her. But when I look at her picture I think: wise woman. I feel a legacy towards her.” There is some shame around origin within the Indonesian community she tells me. “We are all supposed to descent from sultans. I want to get rid of that shame. I am proud of this woman, she gave birth to my great-grandmother and she was a very impressive lady as well, who gave my grandmother and her sisters a lot of strength.” Unfortunately Mylène never knew her grandmother, only her brothers and sisters. “They keep my grandma alive with their memories. Great-aunts, strong women. They were important to me for I could ask them questions. They really saw me.”
In conclusion Mylène believes that inter-generational contact is important, there is knowledge on both sides. And even though she walks her own particular path, she does see the importance of the subject I am addressing in my project. She recognizes a lack of diversity in the representations of her female peers. “…there is a magazine for 50+… When I read that I think to myself: what?!
I cannot relate to this at all!” She misses a sense of sisterhood among women. “We [women] get enough on our plate as it is, so try not to get dragged along with negative currents and to stand firm for who you are as an individual but also as a group.”
Mylène’s tip is an advice: Listen to your body and ask questions!
About the portrait: Mylène sent me a selfie that was already pretty strong in an artistic sense. For me the challenge was: what can I add? My interference would have to be more rigorous than with the other selfies or else it would be nothing but a lesser copy of the original. That is why I chose to leave out a lot of the original picture and reduce my palette to black and white. A combination of ink and digital.