Roep niet alleen op tot gerechtigheid, maar schreeuw indien nodig

Op 24 december 2019 hield co-founder Hasna deze preek tijdens de Nieuwe Nachtmis in TivoliVredenburg.

Aan het eind van het jaar blikken we traditiegetrouw terug op de afgelopen 12 maanden. We maken de balans op. Lang nadat we al onze nieuwjaarresoluties hebben gebroken, gaan we na of het desondanks een niet al te slecht jaar is geweest.

Hebben we voldoende gesport? Zijn we lief geweest voor onze naasten? Hebben we onze carrièredoelen behaald? Staat er voldoende geld op de spaarrekening?

De uitkomst van die balans bepaalt vervolgens welke inspanning we volgend jaar moeten doen om te groeien. Want, zo hebben we als maatschappij onuitgesproken met elkaar afgesproken: het doel is altijd om te groeien. Stagnatie wordt niet geaccepteerd. Stilstand is een teken van falen. Persoonlijke groei, emotionele groei, economische groei: om succes te hebben moet het altijd meer, beter, groter, mooier, sneller. 

Maar waarom hebben we eigenlijk zo’n moeite met vertraging? En wat heeft die drang naar groei ons tot nu toe eigenlijk gebracht?

Ik wilde vandaag een inspirerend en hoopvol verhaal vertellen. Over hoezeer we als mensen van elkaar kunnen verschillen, maar dat we desondanks altijd nog meer met elkaar gemeen hebben. Het maakt niet uit op welk continent je je bevindt. We houden op dezelfde manier van elkaar, we roepen net zo hard godverdomme of een equivalent daarvan wanneer we onze teen stoten en we hebben op dezelfde manier pijn wanneer een dierbare overlijdt.

Onze tranen zijn even zout, onze vreugde is even zoet.

En in die gelijkenissen zouden we de verbinding met elkaar moeten zoeken. Dat we dat lang niet altijd doen, hoef ik jullie niet te vertellen. Ter voorbereiding van deze avond deed ik een ronde door de archieven van de grote kranten om te zien wat ons het afgelopen jaar het meest heeft beziggehouden. En ik moet zeggen, het was tamelijk deprimerend.

2019 was het jaar dat bij de aanslagen in Christchurch 50 mensen om het leven kwamen. Het was het jaar dat meer dan 10.000 vierkante kilometer Amazonewoud door brand werd verwoest.

En hier, in Utrecht, werden op 18 maart 2019 bij de aanslag op de kruising van het 24 Oktoberplein vier mensen om het leven gebracht.

Ja, wanneer je het nieuws volgt, zou je er inderdaad pessimistisch van kunnen worden. Het is in ieder geval weinig hoopvol.

Maar 2019 is ook het jaar waarop de ongehoorde burger besloot niet langer ongehoord te blijven. Wanneer historici zich in de toekomst zullen buigen over 2019 en het jaar zullen analyseren, zullen ze ongetwijfeld tot de conclusie komen dat 2019 het jaar is waarop burgers wereldwijd besloten dat hoop alleen geen verandering teweegbrengt.

Hoop is het lichtpuntje aan het einde van de tunnel. Om uit de duisternis van de tunnel te komen, om in het licht te kunnen staan, is beweging nodig. En beweging was er in 2019 alom. 

Het afgelopen jaar, zo kunnen we wel stellen, was het jaar van protest. Van massademonstraties. Tegen etnische discriminatie, tegen racisme, tegen corruptie en tegen oligarchie. Er werd geroepen om gelijkwaardigheid, om gelijke rechten voor vrouwen en om échte democratie.

2019 was het jaar waarop sommige bevolkingsgroepen hun overheden en hun medemensen niet langer verzochten of ook zij alsjeblieft als mens gezien kunnen worden, maar hun mensenrechten opeisten.

Van China tot Chili, van Sudan tot Zweden, van Frankrijk tot Brazilië, van Iran tot Hong Kong, van Malta tot Algerije, van Libanon tot Rusland, van India tot Ecuador, van Colombia tot Irak tot aan Den Haag. Het leidde tot het opstappen van tal van leiders, Evo Morales in Bolivia, Bouteflika in Algerije, Omar al Bashir in Sudan, al Hariri van Libanon. En Adil Abdul-Mahdi van Irak.

De Arabische geschiedfilosoof Ibn Khaldoen schreef in zijn Muqaddima dat het verleden meer op de toekomst lijkt dan twee druppels water op elkaar. En als we inderdaad lessen moeten trekken uit ons verleden voor onze toekomst, dan zouden we weinig hoopvol moeten zijn. Maar 2019 is ook het jaar dat onze toekomst ons toonde wilskrachtiger te zijn dan het verleden. Het is het jaar van de eerste wereldwijde Klimaatstaking.

Miljoenen mensen gingen de straat op, geïnspireerd door onze toekomst: door jongeren. Jongeren als Greta Thunberg, Autumn Peltier, Artemisa Xakriabá en Brighton Kaoma. Jongeren die met elkaar hebben besloten onze toekomst niet langer door ons verleden te laten bepalen. Jongeren die met elkaar hebben besloten te willen geloven in de toekomst, en daarvoor te willen strijden. 

Wanneer je vertraagt, je stil staat en om je heen kijkt, dan is daar plots de ruimte, de tijd om details in je op te nemen. Om echt te zien waar je gewoonlijk zo langs sjeest. Om waardering te geven aan dat wat daadwerkelijk van waarde is.

Vorige week deed de Hoge Raad een historische uitspraak in de Urgenda-rechtszaak. Jullie zullen het vast heb meegekregen. Concreet betekent die uitspraak dat de overheid zich moet houden aan de door zichzelf opgelegde doelstellingen om de CO2-uitstoot terug te brengen. Na die uitspraak zei premier Rutte op z’n politieks: ‘Het doel blijft om het doel te halen.’ Het kabinet hoopt in de verlenging te scoren met een penalty, maar speelt het spel zonder een daadwerkelijke voetbal, zonder een strategie, zonder überhaupt te weten waar het doel staat. Onze politieke leiders proberen de oplossingen voor klimaatverandering door te schuiven naar de toekomstige generatie. Maar zij pikken het niet langer. De tijd voor verandering is nu. 

“We staan aan het begin van massale uitsterving, en het enige waar jullie over kunnen praten is geld en sprookjes over eeuwige economische groei.” Dat zijn de woorden van de 16-jarige Greta Thunberg. En: “How dare you!” – Hoe durven jullie.

Haar speech leverde haar hoon en spot op van de Braziliaanse president Bolsonaro en de Amerikaanse Donald Trump. Machthebbers, wereldleiders, groot mogendheden, bevreesd door de kracht van haar moreel appel. Het is een teken des tijds dat change is gonna come.

Onderdrukkers hebben zo hun manieren om anderen het zwijgen op te leggen. Ze sommeren ons beschaafd te zijn, geduld te tonen, niet te luid te spreken, anderen zich niet ongemakkelijk te laten voelen.

En laat dat, lieve gasten, nu precies zijn wat ik jullie voor 2020 toewens. Als onze leiders zich het ongemak van onze toekomst niet aantrekken, laat 2020 dan in naam der Moeder Aarde voor hen een ongemakkelijk jaar worden.

Wees beschaafd, maar niet ten overstaan van onrecht.

Wees geduldig, maar niet ten overstaan van kwaad.

Roep niet alleen op tot gerechtigheid, maar schreeuw indien nodig.

Laat je horen.