Je hoeft niet bang te zijn (wel alert) - deel II

Hoe gaan vrouwen om met ouder worden en de angst die daar vaak bij komt kijken? En wat voor rol speelt de maatschappij hierin? Voor haar afstudeerproject aan de Willem de Kooning Academie in Rotterdam deed illustrator Lot Bordeaux onderzoek naar het gebrek aan representatie van oudere vrouwen in de (witte), westerse beeldcultuur. Haar zoektocht resulteerde in Je hoeft niet bang te zijn (wel alert), een prachtige serie van negen portretten van vrouwen boven de vijftig. Zoals elke vrouw anders is, verschilt de stijl van portret tot portret. Lilith heeft de eer om drie van Lot’s werken inclusief interviews te delen in een drieluik. Vandaag deel twee: Malika.

Malika – 55

Geboren in Parijs, kwam naar Nederland voor de liefde maar bleef voor zichzelf. Malika woont alleen en werkt sinds vijftien jaar fulltime binnen Internationaal strafrecht.

Het feit dat ze ongetrouwd is en geen kinderen heeft genereert meer negatieve feedback dan haar leeftijd, zo vertelt ze me. Zo achtte een mannelijke collega het nodighaar te vertellen dat hij haar manier van leven behoorlijk sneu vond voor haar leeftijd. Malika komt met enige regelmaat in de kleine boetiek waar ik tot voor kort werkte en ik was aangenaam verrast toen ze aangaf interesse te hebben om mee te doen aan mijn project. Ze ziet er jong uit voor haar leeftijd, maar tegelijkertijd -en het is lastig de juiste woorden te vinden- is er een stabiliteit en kalmte achter haar vrolijke voorkomen die je niet vaak ziet bij jongere vrouwen. “Op werk denk ik soms: als ik er ouder uitzag, zou ik misschien ook het respect ontvangen dat normaal gesproken vanzelfsprekender is bij mijn leeftijd. Ik ben degene met de meeste ervaring, maar ik voel me niet aangetrokken tot de rol van ‘betweter’, de alwetende dorpsoudste. Ik heb niet de behoefte mij te bewijzen. En dat is misschien ook gerelateerd aan leeftijd!” Ze voegt er aan toe dat ze in een omgeving met voornamelijk vrouwen werkt en dat de dynamiek überhaupt niet competitief is. “Vrouwen zijn mijn zusters, we moeten elkaar steunen.” Hoewel ze zelf niet gehinderd lijkt door leeftijd op wat voor manier dan ook, lijkt de omgeving er soms anders over te denken. “Er zijn veel aannames omtrent leeftijd. Bijvoorbeeld; ik heb onlangs mijn arm gebroken en de dokter zei dat het waarschijnlijk erg langzaam zal helen vanwege mijn leeftijd en de menopauze. Tien dagen later ging ik terug voor een check-up en het helen ging prima en sneller dan verwacht. Ik bèn in de menopauze maar ik heb bijna geen negatieve symptomen. Ik weet dat het verschilt per persoon, maar ik belde mijn arts om te vragen of dat wel normaal was , omdat je wordt geïndoctrineerd met al die verhalen erover. De maatschappij stopt dingen in je hoofd die niet per sé waar zijn, denk ik. Eerlijk, de stemmingswisselingen van mijn vijfendertigjarige vriendinnen zijn erger.” Bijna al haar vrienden zijn van een jongere generatie, en ze merkt verschillen op: “Mijn generatie is gewend overal op af te gaan [to go to the fire], in gesprek te gaan met mensen. Niet terughoudend. Jongere vrouwen zijn soms verbaasd als ze zien hoe actief ik ben in het daten met mannen. Dan lijken ze soms wat conservatiever.” Seksueel actieve vrouwen boven de vijftig is een aspect dat vaak mist als het gaat om de representatie van oudere vrouwen. Malika vertelt mij dat haar seks-drive onveranderd is. “Ik heb het nog gevraagd aan mijn gynaecoloog, ik dacht het wordt vast minder na je vijftigste. Zij zei dat het niet leeftijd gerelateerd is. We zijn geboren met een bepaalde seksdrive, deze kan met de tijd veranderen maar dat verschilt per persoon.” Ook benoemt ze hoe in een eerdere relatie met een jongere man er slechts één taboe onderwerp was: alles gerelateerd aan menopauze. Ze zou meer diverse representaties van oudere vrouwen in onze beeldcultuur zeker waarderen. Als voorbeeld geeft ze een scène uit de serie Hunters (2020): “…een oudere vrouw gaat douchen, we zien haar lichaam zoals het is. Niet gekaderd als seksueel of aseksueel. Gewoon neutraal. Volgens mij mogen we dat meer zien. Het was niet provocatief. Hoe het zou moeten zijn: dat je er niet over nadenkt.” Ze heeft ervaren hoe vrouwen ouder dan zij zelf zich over haar ontfermden toen ze op relatief jonge leeftijd het ouderlijk huis verliet. Maar de warmste herinneringen heeft ze aan haar oma: “Mijn oma was heel belangrijk voor mij. Zij waardeerde mij voor wie ik was. Ze luisterde altijd naar me, en gaf me complimentjes. Ze liet mij ‘mijn ding doen’. Zoal koekjes bakken met Cola. Ik was echt gek op haar.” Terwijl Malika mij dit vertelt, voel ik dat ze onvoorwaardelijke liefde heeft ervaren, en het belang er van. Alsof het een essentiële bouwsteen voor haar zelfvertrouwen is geweest. Ze herkent de achtergestelde positie van de vrouw -jong en oud- maar peinst er niet over bij de pakken neer te gaan zitten. “Weet wie je bent en wees daar comfortabel mee. Ik heb niet veel verwachtingen, ik leef mijn leven naar mijn beste kunnen. Je bouwt je eigen zelf. Alhoewel niet iedereen de juiste tools heeft om te transformeren. Als ik weer zou mogen kiezen, koos ik er alsnog voor om vrouw te zijn, ondanks de worsteling.” 

Malika’s tip: het jaarlijkse Afropunk Festival, gehouden in Parijs en New York.

Over het portret: Malika stuurde mij een selfie waarin ze een filter gebruikte. Voor mij was hier de uitdaging: hoe geef ik weer dat het hier niet om een jong meisje gaat? Illustratie fungeert überhaupt als een filter van de realiteit, en stap van gefilterde selfie naar comic-boek stijl waardoor het toevoegen van tekst ook voor de hand lag.

English

Born in Paris, came to The Netherlands for love but stayed for herself. Malika lives alone and has been working fulltime in International criminal law for fifteen years.

The fact that she is unmarried and without children generates more negative feedback than her age she tells me. Although a male colleague once found it necessary to tell her he found it pretty pathetic the way she lives her life at her age. Malika is a regular customer at the little boutique where I used to work, and I was pleasantly surprised when she told me she would be interested in participating in my project. She looks young for her age, but at the same time -it’s hard to find the right words to describe this- there is a steadiness and calmness beneath her cheerfulness that you do not often see in younger women. “At work sometimes I think: if I would look more like my age, they would show me the respect that comes more natural when you look that age. I am the one with the most experience, but I don’t feel drawn to the role of knowing better, taking up the role of the better knowing elder. I don’t need to prove myself to anyone. And that is maybe also related to age!” She adds that most of her co-workers are women and that there is a very non-competitive dynamic. “Women are my sisters, we need to support each other.” While she herself does not seem to be bothered by age in any way, society often views things differently. “There are many assumptions regarding age. For instance, when I broke my arm recently the doctor said it would heal very slowly because of my age and menopause. Ten days later I went back for a check-up and the healing went fine and faster than expected. I am in menopause but I hardly experience any negative symptoms. I know it differs from person to person, but I called my doctor to check if it was normal because society programs you to think about menopause in a certain way. I think society puts things in our head that aren’t necessarily true. Honestly the mood swings of my thirty-five year old friends are worse.” Most of her friends are from a younger generation, in which she observes some differences: “My generation is used to go to the fire to meet people, to talk to people. Not holding back. Younger women are sometimes surprised about how active I am when it comes to dating men. They sometimes seem a little more conservative.” Women over fifty who are still sexually active is one of the things that is missing in today’s representation of older women. Malika tells me her sex drive has not changed. “I even asked my gynecologist, I thought it would be less after fifty. She said it’s not related to age. We are born with a certain sex drive. It might change over time, but it differs from person to person.” She also mentions how in a past relationship with a younger man there was only one thing they would never discuss: anything related to menopause. She would certainly like to see a more diverse representation of older women when it comes to visual culture. She gives an example of a scene from the serie Hunters (2020): “…an older women takes a shower, we see her body as it is. It is not framed in a sexual or a-sexual way. Just neutral. I think we should see more of that. It was not provocative. How it should be: you don’t think about it.” She personally experienced older women looking after her when she left home at a relatively early age. But mostly she warmly remembers the relationship she had with her grandmother: “My grandmother was very important for me. She appreciated me for who I was. She was always listening to me, praising me. She let me do my thing. Like baking cookies with Coca Cola. I was really fond of her.” When Malika tells me this, I sense the unconditional love she experienced and its importance. As if it was an important building block for her self-esteem. She recognizes the disadvantaged position women -both young and old-, but she is not too saddened by it. “Know yourself and be relaxed about it. I don’t have many expectations, I live my life the best way I can. You build yourself. Not everybody is well equipped to do so or able to transform. If I could choose again, I would still want to be a woman every time, despite the struggle.” 

Malika’s tip: The annual Afropunk Festival, held in Paris and New York.

About the portrait: Malika send me a selfie in which she used a filter. I saw this as a challenge: how to leave a clue that this is not a picture of a young girl? Illustration in itself often acts as a filter of reality, and it was a small step from filtered selfie to comic-book style which also allowed me to add text.