Drieluik: de gedupeerden van de toeslagenaffaire aan het woord, deel I
De afgelopen weken is het veelvuldig in het nieuws geweest, ook hier op Lilith besteedden we aandacht aan de toeslagenaffaire en de schandalige manier waarop ons kabinet, dat inmiddels is gevallen dankzij dit schandaal, hiermee omging. In een eerder artikel legden we uit wat die toeslagenaffaire nou precies was. Tussen 2013 en 2019 zijn er zeker 26.000 ouders slachtoffer geworden van valse fraudeverdenkingen door de Belastingdienst. Zij kregen te maken met hoge naheffingen, faillissementen, echtscheidingen en zeer ingewikkelde schuldenproblematiek. De gevolgen van de valse en discriminerende fraudeverdenkingen zijn bizar te noemen. Het kabinet viel op vrijdag 15 januari. Iets wat aan de ene kant onwijs gewenst is, in het kader van eindelijk verantwoordelijkheid nemen en aan de andere kant ziet het er naar uit dat het nu nóg langer zal duren voor de gedupeerden compensatie en gerechtigheid krijgen.
Om inzichtelijk te maken wat dit allemaal betekent, spraken we met een aantal gedupeerden. De eerste is Leigh Anne Jansen. Zij en haar partner hebben beiden een dubbele nationaliteit; zij de Britse, hij de Turkse.
Wat is er gebeurd?
‘Ik liep frappant genoeg stage bij de Belastingdienst toen ik een brief kreeg waarin extra bewijsmateriaal werd gevraagd. Op dat moment volgde ik een mbo-opleiding tot juridische medewerker (niveau vier). In juni/ juli 2014 kreeg ik te horen dat mijn toeslagen waren stopgezet, maar er stond in de brief niet waarom. Ik wist dat dat in strijd is met het motiveringsbeginsel. Bovendien mag een toeslag pas gecontroleerd worden een jaar nadat je het hebt ontvangen, in mijn geval dus pas in 2015.’
‘Dat ze de toeslag bij voorbaat al stopzetten was al raar en mocht niet. Daarop ben ik meteen begonnen met het opzetten van een inventarisatielijst, heb een nummeringssysteem opgezet en alle stukken persoonlijk ingeleverd, zodat ik een stempel zou krijgen. Het gevolg was wel dat we de laatste maanden van 2014 geen opvang hadden voor ons kind, maar ik dacht: goed in 2015 hebben ze ons bezwaar wel behandeld en dan gaan we dan gewoon verder. Voor 2015 heb ik daarom opnieuw de toeslag aangevraagd en gekregen. In de tussentijd betaalden we al vierhonderd euro per maand af, in 2015 werd dat bedrag verhoogd naar 600 euro. Alle overige jaren waarin ik er ooit gebruik van heb gemaakt, moest ik toen ook terugbetalen. Voor sommige ouders ging dit zelfs terug tot aan 2007.’
Dat is een hoog bedrag, zeker ook voor een student. Wat had dat voor gevolgen voor jullie gezin?
‘Ik studeerde, hij werkte. Uiteindelijk zorgt het voor scheefstand in keuzes voor het gezin. Je vraagt je af: wie is er belangrijker? Hij, met een vast contract? Of iemand met toekomstperspectief? We leefden van zijn inkomen, en zochten naar manieren om te kunnen besparen. Toen ik zwanger raakte van de tweede hebben we gekozen om van woning te ruilen. Via de sociale huur is daar een optie voor, voorwaarde is wel dat je in één dag verhuist. De nieuwe woning was kleiner, maar de huur was lager. We moesten echt schuiven met financiën om het te kunnen redden.’
‘Op den duur kregen we te horen dat we ook de toeslagen over 2012 en 2013 moesten gaan terugbetalen. De bedragen werden dus hoger en hoger. Ik ben gaan bijlenen bij DUO om het maar te kunnen betalen, maar tegelijkertijd konden de kinderen niet naar de crèche, omdat we geen kinderopvangtoeslag kregen. Het gevolg was dat ik niet kon werken, wel probeerde te studeren maar dat is lastig zonder oppas. Ik heb echt docenten moeten mailen en moeten uitleggen dat ik niet naar de les kon komen, omdat ik geen oppas had, en moeten overleggen “die en die dagen kan ik wel”. Terwijl, voor sommige vakken heb je gewoon een aanwezigheidsplicht. Dat was onhoudbaar dus ik heb me ingeschreven voor een deeltijdopleiding, ben de oppas uit eigen zak gaan betalen en ben schoonmaakwerk erbij gaan doen.’
Wanneer had je het idee dat er schot in de zaak zat?
‘In ieder geval niet na het gesprek met Piet Hein Donner. Hij ging met ons, vier gedupeerden uit de CAF-11 zaak en onze advocaat Eva González Pérez in gesprek, maar hij was echt not amused. Het was alleen een formaliteit. Naast Donner zat er ook een medewerker van de Belastingdienst bij van de afdeling inkomstenbelasting (wat best vreemd is, het ging toch om toeslagen?), Jetta Klijnsma was erbij, en nog een onderzoekster.’
‘Ik vroeg Donner waar wij onze dossiers konden aanleveren, maar hij zei dat dat niet hoefde, omdat hij alle stukken al had. Hij had alles aangeleverd gekregen van de Belastingdienst. Daar was ik heel verbaasd over, want hoe dan? De Belastingdienst houdt al vijf jaar stukken achter bij de rechter, wil onze dossiers aan ons niet leveren, maar hij had ze al? Donner zelf weigerde ons te vertellen welke stukken hij in zijn bezit had maar ik kreeg wel fnuikend te horen dat ik hem dan maar de stukken moest toesturen waarvan ik dacht dat hij ze niet had. Achteraf bleek dat hij alles met ministerie van Financiën had kortgesloten. We krijgen nu dankzij wob-verzoeken mondjesmaat te weten waar Donner zijn onderzoek op heeft gebaseerd. Eigenlijk zou hij destijds de conclusie in de openbaarheid bekend maken, maar dat wilde hij niet.
Je bent niet te spreken over Donner?
‘Ik was echt woedend toen het rapport van Donner klaar was. In zijn rapport wordt gesproken over “institutionele vooringenomenheid”, dat is een heel mooi woord voor racisme. Hij kwam uit op 240 gedupeerden. Hoe kan dat? We weten inmiddels dat het gaat om duizenden gedupeerden. Donner wilde uiteindelijk dat alle gedupeerden bovenop het teruggevorderde bedrag 25 procent van het totaal bedrag zouden krijgen. Alleen: de Belastingdienst weet niet wie die gedupeerden zijn. De Belastingdienst heeft meer dan 9.000 dossiers vernietigd. Dus hoe gaan ze dat voor elkaar krijgen? Bovendien staat die 25 procent niet in verhouding tot het geleden leed. Je komt al snel bitter of ondankbaar over, maar het is gewoon niet genoeg voor wat ons is aangedaan.’
‘Bovendien heeft Donner alleen naar 2012, 2013 en 2014 gekeken. Niet naar 2015, want dat viel niet onder zijn onderzoek. Als ik dat geld terug wil krijgen moet ik weer naar de Belastingdienst om dat uit te zoeken. En dan wordt het nog complexer, want het gaat niet altijd alleen over de kinderopvangtoeslag die teruggevorderd is, maar ook over het kindgebonden budget, de huurtoeslag etc. De vorderingen zijn vaak verrekend met andere toeslagen. Daar wordt nu naar gekeken. Voor ouders die niet juridisch ingevoerd zijn, is dit allemaal heel moeilijk te begrijpen.’
‘We weten nu sinds drie weken dat Donner zijn hele onderzoek afgestemd heeft met het ministerie van Financiën. Ik vraag me wel af waar de verontwaardiging is hierover, die mist.’
Waar zou de overheid aansprakelijk voor gesteld moeten worden wat jou betreft?
‘Er is een commissie in het leven geroepen, de commissie Daadwerkelijke Schade. Deze gaat zich buigen over de aanvullende schade, dus denk aan discriminatie, handelen in strijd met de wet, knevelarij, handelen in strijd met de AVG en ga zo maar door. Alles wat niet direct bij de Belastingdienst te verhalen is, gaan zij uitrekenen. De commissie bestaat uit zes hoogleraren die zich parttime over alle verzoeken gaan buigen. Inmiddels liggen er al vierhonderd verzoeken. Als we ervan uit gaan dat zeker de helft van de gedupeerden een verzoek in gaat dienen, dan hebben we het over 10.000 dossiers. Hoe gaat deze 6-koppige commissie dit afhandelen? En hoe zit het wanneer je het niet eens bent met die commissie? Er is niet goed nagedacht over de wettelijke basis voor deze commissie. Het is naïef om te denken dat niemand naar de rechter zal stappen na uitspraken van de commissie. Als de rechter zich uitspreekt, heeft dat weer een precedentwerking… Het gaat allemaal nog wel even duren.
Maar die 30.000 euro wordt toch wel al snel uitgekeerd?
‘Dat is nog helemaal niet duidelijk. Ik heb echt de gekste dingen aangeleverd bij mijn advocaat, bonnetjes, bewijsstukken, noem maar op. Maar we weten nog niet wat de kaders zijn en de richtlijnen. Is het een aanvulling? Krijgen we dit automatisch overgemaakt? Krijgen we dit bovenop de toezegging van commissie Donner? Gaat dit geld ervoor zorgen dat de commissie Daadwerkelijke Schade wordt beperkt? Dat moet echt sneller op papier worden gezegd.’
‘Ik heb onlangs uitgerekend wat ik heb gemist aan toeslagen; als ik het minimumloon zou hebben verdiend, met een parttime baan, vanaf 2015, dan zou ik aan toeslagen 176.000 euro hebben ontvangen. Ik ben echt uitgegaan van het minimale om een zo correct mogelijke berekening te maken: dit is wat het kabinet heeft “bezuinigd”. De toeslagenaffaire was dus een verdienmodel. Dan kun je wel zeggen: iedereen krijgt 30.000 euro, maar ik heb niet kunnen werken en hield geen euro over.’
Hoe kijk je naar het feit dat het OM afziet van vervolging?
‘Het is belangrijk om te benadrukken dat binnen de toeslagenaffaire er in feite twee groepen zijn: bij de ene groep zijn bedragen onterecht teruggevorderd, de andere groep viel onder de hardheidclausule. Het OM verschuilt zich nu achter het feit dat de wet nu eenmaal zo streng was. Dat klopt, maar niet voor het hele verhaal. Het OM zou echt moeten onderzoeken waar ambtenaren compleet onrechtmatig hebben gehandeld. Wanneer je als ambtenaar bij de Belastingdienst op de afdeling toeslagen een zoekopdracht doet en de term “Turkse nationaliteit” of iets dergelijks invoert, dan doe je dat heel bewust.’
‘Het OM wuift het ook weg door te zeggen: ga maar naar de Autoriteit Persoonsgegevens. Maar zo werkt het niet. Het AP heeft heel vaak om stukken gevraagd bij de Belastingdienst, maar niet één keer een boete uitgedeeld.’
Wat vind je, moet het kabinet vallen?
‘Het probleem is dat het geen oplossing is voor de gedupeerden. Gevoelsmatig moet het kabinet wel opstappen. Er is geen overtreffende trap van wat ons is aangedaan. Jesse Klaver zei terecht: als ze hier niet om opstappen, om wat dan wel? Maar, beleidsmatig zou dat een probleem kunnen opleveren. Die 30.000 euro is ons drie weken geleden beloofd, maar er is nog steeds niets op papier gezet. Op het moment dat het kabinet demissionair is, mag het geen nieuwe besluiten nemen. De gedupeerden hebben hier dus helemaal niets aan. Ook heeft de commissie Daadwerkelijke Schade nog geen richtlijn of kaders. Sommige dingen moeten echt nog worden uitgevonden. Welke bedragen gaan ze koppelen aan knevelarij? Aan discriminatie?’
‘Gevoelsmatig is het compleet terecht dat mensen willen dat het kabinet opstapt, maar de regeling moet nog worden uitgewerkt, de wob-verzoeken moeten worden beantwoord, én de 500 Kamervragen moeten echt nog worden beantwoord. Het woord ‘racisme’ en ‘discriminatie’ valt daar echt heel veel. Het zijn echt hele goede en scherpe vragen.
Maar: wanneer je vindt dat dit niet alleen over de gedupeerde ouders en kinderen gaat, maar óók over de rechtsstaat, waardoor het ons uiteindelijk allemaal aangaat, dan is het zeker gerechtvaardigd dat het kabinet aftreedt.’
N.B. Dit interview werd afgenomen vóór de val van het kabinet.
Illustratie: mystic_mabel
Genoten van dit artikel? Word ‘friend’ van Lilith en support onze journalistieke en feministische platform.
Enjoyed this article? Become our friend and support us.