Adoptierapport commissie-Joustra: naast pijn, eindelijk erkenning

Adoptie is vaak geen rooskleurig verhaal, zelfs niet als je in een gelukkig Nederlands gezin opgevoed bent. De commissie onderzocht de rol en de verantwoordelijkheid van de Nederlandse overheid bij interlandelijke adopties. Op 8 februari presenteerde zij de resultaten van het onderzoek. Er schuilt vaak een donkere werkelijkheid achter adoptieverhalen vol misstanden. Met dit rapport is er eindelijk erkenning voor de pijn die veel geadopteerden ervaren. Joëlle Raus Prudence, zelf geadopteerd uit Mauritius, legt uit waarom dit zo belangrijk is. 

8 februari was een emotionele dag. De conclusies van het rapport van commissie-Joustra liegen er niet om. Het bevestigt wat ik en veel andere volwassen geadopteerden al lang weten: het adoptiesysteem zet wereldwijd aan tot kinderhandel. Het proces hangt aan elkaar van serieuze misstanden waarvan de Nederlandse overheid al sinds de jaren ‘60 op de hoogte is. Naar aanleiding van de conclusies van het rapport is interlandelijke adoptie voorlopig volledig stilgelegd. Het geeft mij een vreemd gevoel van opluchting dat de minister de adviezen uit het rapport overneemt. 

Hoewel ik ook direct denk aan het verdriet van wensouders -mijn ouders waren dat ooit ook-, is het tijd om in te zien wat er mis is. Onder ogen te zien dat adoptie in veel gevallen over liefde gaat, maar ook een vorm van mensenhandel is waar onnoemelijk veel leed achter schuilt. Vooral in het geval van gesloten adopties. In het rapport wordt gemeld dat de herkomst van de kinderen vaak lastig te achterhalen is en dat het systeem in stand gehouden wordt door veel perverse financiële prikkels, die de adoptie business een lucratieve sector maakt. In de afgelopen vijftien jaar dat ik mij in mijn eigen adoptieverleden verdiept heb, heb ik de meest vreselijke ervaringen gehoord van andere geadopteerden en betrokkenen. Ik heb verhalen gehoord over jonge vrouwen en meisjes in delen van Zuidoost-Azië die verhandeld om kinderen te baren in zogenaamde babyfarms. Verhalen over ouders wiens kinderen gestolen worden onderweg naar de winkel. Er zijn kinderen die ‘zoek’ zijn geraakt na natuurrampen. En verhalen over vrouwen in Haïti die ongehuwd zwanger raken en door de (Katholieke) kerk gemanipuleerd worden om hun kind af te staan tegen een lage vergoeding. De lijst is eindeloos. 

Dit gebeurt echter niet in een vacuüm. Het begint bij de oneerlijke verdeling van welvaart en de arrogante houding van het Westen. Veel mensen voelen ouderschap als een recht en gaan soms tot zulke extreme lengtes om een kind te krijgen dat ze de rechten van het kind terzijde schuiven. Zo is er een systeem van vraag en aanbod ontstaan. Veel stakeholders in het adoptieproces zijn overtuigd van de gedachte dat een kind beter af is in het rijke Westen. Bij mijn adoptie heeft de Katholieke kerk een doorslaggevende rol gespeeld. Dit stopte niet toen zij mij had afgestaan. Tot op de dag van vandaag blijven ze haar ervan overtuigen dat ze destijds de juiste keuze heeft gemaakt. Het draait om de perceptie van de buitenwereld: de schaamte, de kansen voor moeder en kind. En om het genereren van inkomsten natuurlijk.

Image by Vectorjuice

Geboren worden onder minder welvarende omstandigheden wordt vaak gezien als de garantie op een ongelukkig leven. Dat is precies die arrogante blik vanuit het Westen. Men denkt niet na over hoe het is om een kind te zijn dat niet weet waar ze precies vandaan komt en dat er -wanneer ze haar zoektocht begint- achter komt dat de informatie in haar adoptiedossier niet klopt. Zonder aanknopingspunten is het onmogelijk om je biologische familie te vinden. Die pijn is voor sommigen allesoverheersend en kan resulteren in een leven vol verdriet en psychische problemen. Ik heb zelf een gelukkige jeugd gehad bij mijn witte, Nederlandse ouders. Maar alsnog is de zoektocht naar mijzelf, waar ik vandaan kom en het loyaliteitsconflict wat hiermee gepaard gaat, de rode draad in mijn leven. Maar stel je voor dat je in een disfunctionele familie terecht bent gekomen, misbruik hebt moeten ondergaan en dat alles bovenop de adoptie kwestie. Hoe vindt je dan een weg in het leven? Het is iets wat we niet graag horen, maar in Nederland zijn er genoeg adopties die niet succesvol zijn. Niet in de laatste plaats omdat de adoptiefamilie niet voldoet aan de eisen.

De impact van het rapport is groot, in alle kampen. Tot een paar dagen erna heb ik contact met verschillende geadopteerden die ik in de loop der jaren heb leren kennen. Ook zij bewandelen een lange weg om zichzelf te vinden. We praten over onze eigen ervaringen. We zijn opgelucht en laten de tranen lopen. Onze positie wordt eindelijk erkent! Maar we staan ook stil bij het feit dat dit nog niks oplost. Velen weten nog steeds niks over waar ze vandaan komen en waar ze moeten beginnen met zoeken. 

Ik hoor mensen al zeggen: "maar het zijn er maar een paar die zich zo voelen". Ieder kind die dit mee moet maken is er echter één te veel. Niet alle adopties zijn illegaal en niet alle adoptiekinderen zijn ongelukkig. Daarnaast denken geadopteerden er ook verschillend over. Niet iedereen zal het eens zijn met mijn standpunt. Dit betekent echter niet dat we dit systeem geen halt toe moeten roepen. Want de oplossing is simpel: als de vraag naar kinderen stagneert, zal de handel stoppen. Wensouders schreeuwen de laatste week natuurlijk moord en brand. Ik kan mij de frustratie voorstellen: hun wens lijkt verder weg dan ooit. Maar wat is een belangrijker recht: het recht op ouderschap of het recht op een humaan bestaan voor het kind?