Hoe komen we tot een open en eerlijke publieke ruimte op het internet?

Is het niet gek dat we in Nederland de overheid al onze wegen, stoplichten en fietspaden nauwlettend laten controleren vanuit het idee van een veilige openbare ruimte, maar dat we dat op internet helemaal loslaten en uitbesteden aan veelal buitenlandse commerciële organisaties? Mijn naam is Leonieke Verhoog en ik ben programmamanager bij PublicSpaces. In dit artikel zal ik uitleggen waarom dit helemaal anders moet.

Stel je voor: je loopt een bibliotheek binnen om een boek te lenen, de bibliothecaris roept je terug en zegt: ‘je mag een boek lenen, maar dan moet je wel je paspoort afgeven!’ Of: je wilt het laatste nieuws bekijken, de televisie gaat op zwart en verkondigt: ‘ik wil eerst weten wie al je vrienden zijn, voordat je verder mag naar het NOS Journaal’. Dat zouden we onacceptabel vinden.

Het probleem
Publieke ruimtes zijn door de overheid gereguleerde en gecontroleerde plekken, waar je in principe veilig bent. Al geldt dit niet voor iedereen, in de regel zou een publieke plek een ruimte moeten zijn waar iedereen naar binnen kan en mag, waar het duidelijk is wat het belang is van die plek en waar je zo goed als vrij bent om te zeggen wat je wilt.

Gek genoeg is dit op internet niet zo geregeld en zijn we, ongeveer dertig jaar na de oprichting van het wereldwijde web, afhankelijk geworden van commerciële Big Tech organisaties. Ook voor het creëren van publieke ruimtes op het internet. En dat zorgt voor scheve machtsverhoudingen: Big Tech bedrijven volgen precies wat je doet, daar kun je je bijna niet  tegen weren, door algoritmes beland je zonder het door te hebben in  fabeltjesfuiken en contentbubbels. Nepnieuws wordt amper aangepakt,  verkiezingen beïnvloed en in sommige gevallen, zoals in Australië nu het geval is, wordt het landelijke nieuws zelfs geweerd door Facebook, omdat Facebook weigert ervoor te betalen.

PublicSpaces is een collectief van publieke organisaties als festivals, omroepen, skateparks, bibliotheken, debatcentra en musea, die het onverteerbaar vinden dat zij, om hun publiek te bereiken, afhankelijk zijn van veelal commerciële platforms. Hierin willen zij verandering brengen.

Hoe?
We vechten parallel op drie fronten. Ten eerste maken we met publieke organisaties een inventarisatie van de digitale tools die zij gebruiken en kijken of ze voldoen aan de PublicSpaces waarden. Is het open? Oftewel mag iedereen er op en bestaat het onafhankelijk van overheid, of andere bedrijfsbelangen? Is het transparant? Is het duidelijk hoe de algoritmes werken, waarom de tool doet wat ‘ie doet en wie er welke belangen bij heeft? Is het betrouwbaar? Biedt het bescherming aan de gebruikers en blijft de persoonlijke data van en bij die gebruikers? Blijven de gebruikers eigenaar over hun uitspraken en gedrag, en tot slot: is het ook gebruiksvriendelijk en zitten er geen mechanismes in die ervoor zorgen dat je verslaafd raakt aan de tool? 

We kijken met de publieke organisaties of ze hun tools misschien zelf kunnen verbeteren, door bijvoorbeeld de data van hun publiek op te slaan op een eigen server in plaats van op een server van een commerciële organisatie. Daarnaast verkennen we welke alternatieve open source platforms er zijn en helpen we de organisaties om hierop over te stappen. Als de organisaties een verbetering hebben doorgevoerd krijgen ze van PublicSpaces een badge, zodat ook voor het publiek te zien is dat die organisaties aan een eerlijker internet meewerken, zoals nu op de site van VPRO, Waag of Eye Filmmuseum het geval is.

Ten tweede zorgen we ervoor dat we steeds meer allianties aangaan en het netwerk vergroten, zowel op regionaal niveau (kunstcentrum Tetem in Enschede bijvoorbeeld of de Hall of Fame skate-zone in Tilburg), landelijk niveau (we lobbyen bij de politiek voor het belang van digitale mensenrechten en internetvrijheid) en Europees niveau, met omroepen uit allerlei landen zoals de BBC, YLE en de EBU en mensen die vechten in de Europese Unie voor dit onderwerp, zodat we met z’n allen een protesterende massa vormen met een tegengeluid waar je niet meer omheen kan.

Ten derde willen we het publieke bewustzijn over dit onderwerp vergroten. Gelukkig zijn we daarin zeker niet de enige. Arjen Lubach kaartte in Zondag met Lubach dit probleem al aan : ‘We leven in een digibetocratie. We worden bestuurd door mensen die geen reet snappen van computers en digitale veiligheid. Amnesty International Nederland, Open State Foundation, Waag en Bits of Freedom zagen dit probleem ook en organiseerden op 3 maart een verkiezingsdebat over digitalisering en mensenrechten.

We delen dit soort events, video’s en berichten uit ons netwerk via wekelijkse artikelen op de site en via een nieuwsbrief, Twitter, LinkedIn en Instagram. Je denkt misschien: ‘hmm, vreemd dat PublicSpaces deze tools nog gebruikt?’ Liever deden we dat natuurlijk niet. Maar we zitten in een transitie naar een eerlijkere wereld en daarin hopen we het systeem van binnenuit te veranderen.

Geprikkeld door dit onderwerp en wil je zelf ook iets doen?

Op 11 en 12 maart organiseren we samen met Pakhuis de Zwijger en de Waag de eerste PublicSpaces conferentie, in opdracht van het Ministerie van Binnenlandse Zaken. Het dagprogramma op vrijdag, gericht op experts en professionals, wordt door niemand minder gehost door onze eigen Clarice Gargard van Lilith Magazine. Specifiek raad ik je aan om vrijdagavond 12 maart je avond vrij te houden voor de PublicSpaces Talkshow ‘HOE DAN!?’, gratis te bekijken via de livestream van Pakhuis de Zwijger. Nadia Moussaid en Roland Duong ontvangen vanaf 19.30 uur een groot aantal gasten, zoals VPRO programmamaker Nicolaas Veul, Kathalijne Buitenweg (GroenLinks), De Speld en allerlei kritische kunstenaars en sprekers om te praten over die onmogelijk vraag: hoe komen we tot een publieke ruimte op het internet?

Tot slot: wat kan je NU al zelf doen?

Kom in actie! Stap bijvoorbeeld over van Whatsapp (dat van Facebook is) naar het beter beveiligde Signal. Bits of Freedom heeft speciaal voor bezorgde burgers een Fix je Privacy toolbox gemaakt. Hier kan je leren hoe je zelf bijvoorbeeld van het gratis-maar-wel-in-ruil-voor-je-data Gmail kunt overstappen naar een alternatief.

Samen zorgen we dat ook de digitale snelweg wat beter wordt ingericht en er ook daar open en veilige publieke ruimtes ontstaan.

Genoten van dit artikel? Word ‘friend’ van Lilith en support onze journalistieke en feministische platform.
Enjoyed this article? Become our friend and support us.

Beeld: Matthew Henry