Vrijspraak voor Saadia Ait-Taleb en Saïd J., komt er nog een mea culpa van media?

De zaak Saadia Ait-Taleb en Saïd J. heeft alles weg van 'trial by media', georkestreerd door de Gemeente Amsterdam, het Openbaar Ministerie en de politie. Drie jaar duurde de strafzaak tegen de voormalige radicaliseringsambtenaar en haar medewerker. Donderdag werden beiden vrijgesproken. Over hoe het zover heeft kunnen komen en welke rol media hierin spelen, maakten we op Lilith eerder een reconstructie. De grote vraag die nu blijft hangen: zullen de media hun verantwoordelijkheid in deze zaak nemen, welke lessen zullen er getrokken worden en hoe kunnen zowel Saadia Ait-Taleb als Saïd J. gerehabiliteerd worden?

 Wat eraan voorafging

Saadia Ait-Taleb is in 2015 aangesteld door burgemeester Eberhard van der Laan om een zogeheten 'grijze campagne' op te zetten, een persoonlijk prestige project van de burgemeester. Om deze campagne te kunnen draaien zou zij haar vrienden hebben aangetrokken en hen forse bedragen hebben laten factureren, en zelf meedelen in de winst. Verschillende kranten kregen informatie vanuit de Stopera – van anonieme bronnen –, waar ze gretig gebruik van maakten. Met koppen als 'De kliek van koningin Saadia' (De Telegraaf), als gevolg. Er zou een zogenaamd 'Marokkanennetwerk' zijn geweest in de Stopera, waar zelfs Fatima Elatik – die er niet eens werkte – nog bij de haren bij werd gesleept. Ook de burgemeester deed tijdens zijn laatste raadsvergadering een flinke duit in het zakje: volgens hem had Saadia de boel misleid en had zij fout gezeten. Het ontslag dat zij in 2017 nam werd teruggedraaid en zij kreeg strafontslag, waardoor ze haar recht op WW verloor. De burgemeester durfde het in de gemeenteraad nog aan om te stellen dat hij als jurist héél zeker was van zijn zaak en van het strafontslag. De gemeenteraad slikte het als zoete koek. Lees voor meer informatie onze volledige reconstructie hier. Saadia Ait-Taleb vecht het strafontslag aan, maar de bestuursrechter handhaaft het. Niet omdat bewezen is dat er sprake is van belangenverstrengeling, maar vanwege de schijn van belangenverstrengeling. Het lijkt voor verschillende media voldoende rechtvaardiging in de zaak-Ait-Taleb. Allemaal beschuldigingen die noch de gemeente noch het OM kon bewijzen.

Vrijspraak

In juni kwam de zaak uiteindelijk voor de rechter. Het Openbaar Ministerie – dat de aanklacht was begonnen met een onderzoek naar mogelijk omkoping en corruptie ter hoogte van 300 duizend euro, had gedurende de afgelopen drie jaren de aanklacht al teruggebracht naar 'gerommel met drie facturen van 18.000 euro'. In juni vroeg het uiteindelijk vrijspraak voor Saadia Ait-Taleb, maar niet zonder nog een sneer te maken en haar ervan te betichten slordig en onprofessioneel te hebben gehandeld bij het fiatteren van de facturen. Dat zij nog twee leidinggevenden boven haar had, waarvan één in ieder geval de facturen moest fiatteren voordat deze konden worden uitbetaald, lijkt het OM op geen enkele manier te hebben gedeerd.

Saïd J. zou, zo meende het OM bij de zitting, zich wél schuldig hebben gemaakt aan gerommel met twee facturen, omdat hij volgens justitie de gedeclareerde uren nooit zou hebben kunnen werken. Justitie ging hierbij uit van een negen tot vijf-mentaliteit, terwijl er ruimschoots bewijs was dat Saïd J. ook in de avonden en in de weekenden doorwerkte. Even leek het OM de bewijslast bovendien te willen omdraaien: J. Zou moeten bewijzen dat hij die uren daadwerkelijk zou hebben gewerkt. Zijn advocaat weigerde hierin mee te gaan. De bedenker van de Grijze Campagne, David Kenning, had bovendien al getuigd dat hij de werkzaamheden ook in andere landen heeft uitgevoerd, met creatieve bureaus die veel meer geld hadden gekost dan in Nederland. Niet alleen betichtte de gemeente Amsterdam haar medewerkers van fraude, het wilde zo blijkt ook nog eens voor een tientje op de eerste rij zitten.

Voor het onderzoek trok het OM alles uit de kast: Saadia Ait-Taleb werd gevolgd, getapt en er vonden huiszoekingen plaats. Er werden bankgegevens opgevraagd. Haar hele leven werd binnenstebuiten gekeerd, gesprekken op het stadhuis werden heimelijk opgenomen, verhoren afgenomen die tot diep in de nacht duurden. Volgens Ait-Talebs advocaat Richard Korver hadden deze technieken niet misstaan in een anti-terreurproces.

Journalist Nikki Sterkenburg, die de zaak op de voet heeft gevolgd, schrijft erover op Vrij Nederland:

"De zaak schetst een weinig florissant beeld van de gemeente Amsterdam die een ambtenaar met een Marokkaanse achtergrond voor de bus heeft gegooid. Geen middel is daarbij geschuwd om haar kapot te maken: van een lastercampagne in de media tot aan machtsmisbruik."

Donderdag sprak de rechter Saadia Ait-Taleb én Saïd J. vrij. Voor de advocaat van Ait-Taleb, Richard Korver is dit onvoldoende. Hij wil dat het OM niet ontvankelijk wordt verklaard. Deze zaak had in den beginne niet voor de rechter mogen komen.

Voor die rehabilitatie is naar mijn idee meer nodig dan alleen berichtgeving over de vrijspraak, waarin erkend wordt dat haar naam ‘publiekelijk werd besmeurd’.

Ait-Taleb is mede onder verantwoordelijkheid van media – die berichtgeving klakkeloos van elkaar overpenden, handig gebruikmakend van het racistische 'Marokkanenprobleem'-frame, kapotgemaakt. Het is de hoogste tijd dat die media ook hun verantwoordelijkheid nemen. Dat ze onderzoeken waar zij de fout in zijn gegaan, wat hun rol in het geheel is geweest en welke lessen er getrokken kunnen worden. De journalistiek is overduidelijk tekortgeschoten. Saillant is dat we in een tijd leven waarin iedereen de mond vol heeft van diversiteit, inclusie, racisme, discriminatie en blinde vlekken. Dat maakt het extra wrang als een overduidelijk voorbeeld van hoe institutioneel racisme doorwerkt in de journalistiek en mensenlevens kapot kan maken, niet behandeld wordt als zodanig.

Saadia Ait-Taleb verdient meer dan een artikeltje van 300 woorden.

Foto: Börkur Sigurbjörnsson